İş dünyasında sıklıkla kullanılan çek ve senetlerin tanziminde ve alınımında yapılan bazı yanlışlıklar ve hukuki boşluklar nedeniyle bu kıymetli evrakların takipleri sırasında çeşitli sorunlarla karşılaşılmaktadır. İcra daireleri milyonlarca icra takibiyle boğuşurken alacaklıların alacaklarını tahsil etmesinde borçluların ise ödemekle yükümlü oldukları tutarların üzerinde bir bedel ödemesi söz konusu olabilmektedir. Doktrin[1] ve Yargıtay kararları ışığında hazırlanan bu belgedeki kısa hatırlatmalar karşılaştığınız veya karşılaşacağınız benzer sorunların önüne geçilmesini sağlayabilir.
1. Tüzel kişilerde Yetkili Temsilcinin Araştırılmaması
Yapılan İmza İncelemesinde imzanın şirketin yetkili temsilcisine ait olmadığı saptandığında, icra takibinin durdurulmasına karar verilmektedir. Bu duruma düşmemek için, keşideci şirketin imza sirküleri elde edilerek yetkili temsilcinin imzasının attırıldığından emin olunmalıdır. Şirketin imza sirkülerinde şirketin ancak yetkile temsili iki kişi ile borç altına girebileceği şarta bağlanmışsa, her iki temsilcinin de imzası (şirketin unvanı altına olacak şekilde) alınmalıdır.
2. İmzanın Huzurda Attırılmaması
Borçlunun imza inkarında bulunmaması için, senede imzanın huzurda attırılması gerekir.
3. İmza Sirkülerinin ve Beyannamesinin Kontrol Edilmemesi
Özellikle senetteki bedel fazla ise ve keşideci tanınmıyorsa, imza beyannamesi temin edilerek, sirkülerdeki imza karşılaştırılarak senet alınmalıdır. Aksi takdirde, karşı tarafın farklı bir imza kullanarak imza inkarında kullanma imkanı bulunabilir.
4. Çek Üzerindeki Tarih Vade Değil, Keşide Tarihidir
Çek görüldüğünde ödenen bir kıymetli evrak olup, üzerindeki tarih vade değil, keşide tarihidir. Yüksek meblağlı çekler söz konusu olduğunda, keşideci şirketin çeke ileri bir tarih atıp, çeke imza atan şirket yetkilisini keşide tarihinden önce değiştirmesi söz konusu olabilir. Bu durumda, keşide tarihinde çekte bulunan imza şirket yetkilisine ait olmayacağı için, icra takibinin durdurulması söz konusu olacaktır. Dolayısıyla, yüksek meblağlı çekler için alacağın ayrıca imzalı bir belge altına alınması koruyucu bir unsur olabilir.
5. Borçludan Eksik Unsurlu Senet Alınması
Çek ve senetteki eksik unsurlar, sonradan lehtar alacaklı tarafından doldurulması mümkündür. Ancak bu durumda, keşidecinin senedin fotokopisini alarak kıymetli evrakın anlaşmaya aykırı olarak doldurulduğunu iddia etmesi söz konusu olabilir. Bunun yanı sıra keşide yerini kısaltma olarak yazmak veya idari olmayan bir birimin yazılması halinde takibin durdurulması söz konusu olabilir.
6. Teminat Olarak Senet Verildiğinde “Neyin Teminatı Olarak Verildiğinin Yazılmaması”
Teminat kaydının geçerli olabilmesi için, “teminat içindir” ibaresi yanından senet metnine neyin teminatı olduğu yazılmalı veya bu senede çeke açıkça atıf yapılan yazılı sözleşmeden anlaşılmalıdır.
7. İş Dünyasının Sıkça Yaptığı Hata
Ödeme Yapıldığında Senet geri alınmalıdır aksi halde tekrar tedavüle giren senedin iyi niyetli hamil tarafından senedin takip edilmesi söz konusu olabilir.
Ayrıca banka havalelerinde senedin alacaklısı, miktar ve vade tarihine atıfta bulunmaları tavsiye edilir.
8. Tüzel Kişi Adına İtiraz Eden Kişinin Şirketi Temsile Yetkili Olması Gerekir
Aksi takdirde yapılan itiraz geçerli olacaktır.
9. Çekte, Mücbir Sebeple İbraz Yapılamaması
Çalıntı çekin hamil tarafından bankaya ibraz edilmesi halinde, çek kolluk kuvvetleri tarafından adli emanete alınır ve mücbir sebep olarak yorumlanır. Bu gibi durumlarda hamilin mücbir nedeni en kısa zamanda ihbar etmesi gerekir. Mücbir sebebi sona erir ermez, ibraz işlemlerine devam edilebilir.
10. Şirket Müdürlerinin Yanıldıkları Konu, Çift İmza
Şirket’i borç altına sokmak için iki şirket yetkilisinin imzası gerekiyorsa, iki imzanın da şirket kaşesi üzerine atılması gerekir. Aksi halde, şirket kaşesi üzerine atılmayan ikinci imzadan atanın şahsi sorumluluğu da doğar.
12. Senette Birden Çok Lehdarın Yazılı Olması
Senette birden çok lehdarın yazılması mümkündür, lehtardan her biri ancak senette yazılan olan tutarına payına isabet eden kısmı için takip yapabilir, tümünü isteyemez.
13. Boş Kağıda Atılan İmza, Açık Çek – Senet
Açık senet düzenlemek kanuni olduğundan, böyle bir senedin anlaşmaya aykırı doldurulduğunun ispatı için yazılı belge gerekir. Bu nedenle, boş kağıda imza atmak ve özellikle tutarını girmemek altından kalkınması zor risklere yol açacaktır.
15. Senette, Rakamla Miktarın Yazılmasına Rağmen, Yazıyla Miktar Bölümünün Boş Bırakılması
Bu durumda senedin üstüne rakamla daha yüksek bir tutarın yazılması ve bu durumun yasal yollarla suistimal edilmesi gündeme gelebilir. Bu durumu önlemek için hem rakamla hem de yazıyla tutarın yazılması ve yazıyla yazılan tutarda boşluk bırakılmaması önerilir.
16. Hakkında İflasın Ertelenmesi veya Takip Yapılmaması Kararı Verilmiş Şirketlere Ait Çek – Senedin Alınması
Çek veya senedini aldığınız firmayı tanımıyorsanız, ticaret sicil müdürlüğünden, bankalardan bu kişiler hakkında verilmiş, takip yasağı kararı veya iflasın ertelenmesi kararı olup olmadığı araştırılmalıdır. Aksi halde takibin borçlu şirketin itirazı üzerine durdurulması söz konusu olacaktır.
Temmuz 2013
Daha Detaylı Bilgi İçin:
| Av. İ. Can Çayırpare | email: can.cayirpare@cvghukuk.com | Tel: 0532 474 30 35 |
| Av. B. Güven Cem | email: guven.cem@cvghukuk.com | Tel: 0533 740 86 28 |
| Av. Volkan Önkibar | email: volkan.onkibar@cvghukuk.com | Tel: 0535 662 61 06 |
[1] Kambiyo Senetlerinde Sıkça Yapılan Hatalar – Kemal Karanfil – Adalet Yayınevi
